ماسک اکسیژن چیست؟
ماسک اکسیژن برای انتقال گاز اکسیژن تنفسی از یک مخزن ذخیره به ریه‌ها است. این ماسک فقط بینی و دهان را می‌پوشاند و با یک بند پلاستیکی از کنار گوش به پشت سر متصل می‌شود. این ماسک‌ها از جنس سیلیکون، پلاستیک، و یا کائوچو ساخته شده و نوع ساخت ماسک به گونه‌ای است که وزن کمی داشته باشد و دو مدل بزرگسالان و کودکان قابل تهیه است.
ماسک‌های اکسیژن یکبار مصرف هستند تا هزینه‌های مربوط به ضدعفونی کردن، ریسک عفونت، انتقال بیماری و ویروس را کاهش می‌دهد. علت شفاف بودن این ماسک‌ها ارزیابی پزشکی است تا دکتر بتواند چهره بیمار را ارزیابی کند. تعداد بسیار زیادی از بیماران این ماسک استفاده می‌کنند. امکان دارد استفاده از کانولای بینی استفاده کنند. اکسیژن رسانی از طریق این ماسک غلظت محدود‌تری دارد. از این ماسک برای رساندن اکسیژن از چگالی کم تا متوسط استفاده می‌شود.
نکته مهم در استفاده از ماسک‌های اکسیژن که باید به آن دقت داشته باشید که جریان انتقال اکسیژن کمتر از 5 لیتر نباشد تا هوای بازدم امکان بازگشت نداشته باشد.
چه کسانی به اکسیژن درمانی نیاز دارند؟
در صورتی که افراد قادر به دریافت اکسیژن کافی نیستند برای آنها از ماسک اکسیژن استفاده می‌شود. دلیل به وجود آمدن این مشکل ریه است که از جذب اکسیژن جلوگیری می‌کند.
- بیماری انسداد ریه
- آسم
- ذات‌الریه
- نارسایی قلبی
- عدم رشد یافتن ریه
- انواع بیماری‌های ریه
- ترومای سیستم تنفسی
- وقفه تنفسی
مزایا و معایب اکسیژن درمانی
اکسیژن درمانی برای افرادی که سطح اکسیژن پایینی دارد بسیار مفید می‌باشد. افرادی که اکسیژن تراپی انجام می‌دهند معمولا سطح انرژی بهتر، خواب باکیفیت و بهتر و کیفیت زندگی بسیار بهتری را تجربه می‌کنند. اکسیژن درمانی به رشد ریوی کودکانی که نارسانی مزمن ریوی دارند کمک می‌کند. به کاهش درد بیماری‌هایی مانند سردرد میگرنی، خستگی و ورم پا و خستگی بدن بسیار کمک می‌کند.
اکسیژن درمانی علاوه بر مزیت‌هایی که دارد ممکن است در صورت استفاده زیاد افراد دچار مسمومیت با اکسیژن وصدمات چشمی و غیره دچار شوند.
انواع ماسک اکسیژن
کاربرد کلی ماسک اکسیژن حفظ اکسیژن رسانی کافی برای کاهش فعالیت قلب و ریه‌هاست. میزان اکسیژن دریافتی توسط بیمار بستگی به طراحی آن دارد. برای انتخاب ماسک مناسب باید عوامل و فاکتور‌های مختلفی را در نظر بگیرید.
طراحی ماسک نقش مهمی در انتخاب آن دارد اما شما با ارزیابی‌های بالینی و نیاز‌های عملکردی، بهترین و مناسب ترین نوع ماسک را انتخاب کنید.
۱. ماسک ساده
این نوع ماسک برای اکسیژن رساندن با چگالی غلطت کم، که برای تنفس با دهان مناسب‌تر و موثرتر از کانولای بینی است. هنگام استفاده از این ماسک جریان اکسیژن نباید کمتر از 5لیتر بوده زیرا سبب بازگشت هوای بازدم که دارای مقدار بسیار زیادی دی‌اکسید کربن است، می‌شود. نوع استفاده از این ماسک بسیار راحت بوده و بین 6 تا 10 لیتر در دقیقه با غلظتی بین 30 تا 60 درصد به بیمار اکسیژن‌رسانی خواهد کرد.
این نوع ماسک نباید به صورت طولانی مدت استفاده شود، به دلیل فشار زیاد به استخوان صورت در هنگام خوردن و آشامیدن باید برداشته شود.
۲.سوند نازال اکسیژن
یکی از متداول‌ترین روش‌های تجویز اکسیژن توسط پزشکان استفاده از سوند نازال اکسیژن است. دو شاخک حدود 1 و نیم سانتی متری در مرکز یک لوله پلاستیکی یکبار مصرف قرار گرفته‌اند که در درون حفره‌های بینی قرار می‌گیرند.این روش متداولی برای اکسیژن‌رسانی به بیماران دچار هیپوکسی که به چگالی و غلطت کم تا متوسط اکسیژن نیازمند هستند استفاده می‌شوند.
با کمک کانولای بینی با تجویز 1 تا 6 لیتر در دقیقه می‌توان به مقدار 24 تا 44 درصد از غلطت اکسیژن در مخلوط گازی رسید. برای بیمارانی که نیازمند اکسیژن‌رسانی با سرعت بیشتر از 6 لیتر در دقیقه دارند نمی‌توان از این روش استفاده کرد.
از مزایای این سوند نازال می‌توان به سبک و ارزان بودن آن اشاده کرد که استفاده از آن آسان است، هنگام خوردن و آشامیدن نیازی به درآوردن ماسک از صورت نیست و مزاحم راحتی بیمار نخواهد شد و در هنگام حرکت نیز قابل استفاده است.
۳.ماسک ونچوری
یکی از مهم‌ترین و پر استفاده ترین نوع ماسک در اکسیژن درمانی ماسک ونچوری است و در زمان تجویز اکسیژن با غلظت و جریان بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای بیماران دچار هیپوکسی حاد یا مزمن و افراد مبتلا به بیماری مزمن انسداد ریه، از این ماسک استفاده می‌کنند. این ماسک دقیق‌ترین روش برای تجویز چگالی و غلطت مناسب و کنترل شده اکسیژن است. با کمک نوع ونچوری با تجویز پزشک 2 تا 14 لیتر در هر دقیقه به میزان 24 تا 55 درصد از FiO2 به غلظت اکسیژن در مخلوط گازی رسید. این مدل طوری طراحی شده است که مقدار ثابتی از هوا را با حجم ثابتی از اکسیژن مخلوط کرده و به درون ریه‌ها می‌فرستد.
هنگام استفاده کردن از مدل ونچوری به دلیل سرعت بالای جریان گاز همواره میزان ثابتی از از اکسیژن جریان داشته و هوای اضافی تنفس بیمار با دی‌اکسیدکربن همراه با جریان از زیر ماسک خارج شود.
در این ماسک‌ها به علت وجود آداپتور‌های قابل تعویض میزان ثابتی از اکسیژن را با مقدار ثابتی از هوا مخلوط کرده و به بیمار انتقال می‌دهند و همچنین کنترل جریان در این حالت بسیار راحت می‌باشد.
۴.ماسک ذخیره‌کننده اکسیژن
ماسک ذخیره‌کننده اکسیژن یک کیسه متصل به ماسک دارد که اکسیژن در آن ذخیره شده و اکسیژن را با بالاترین غلطت ممکن به ریه بیمار انتقال می‌دهد. معمولا این ماسک برای بیمارانی که دچار تروما و مسمومیت با مونوکسید کربن می‌شوند مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده کردن از این نوع که دارای کیسه می‌باشد نیاز به کمک تنفس بیمار دارد. این نوع هم مانند نوع قبلی برای طولانی مدت قابل استفاده نمی‌باشد و در هنگام خوردن و آشامیدن باید از صورت برداشته شود و همچنین امکان نشتی اکسیژن و مسمومیت با این مدل زیاد است و برای استفاده نیاز به کمک افراد با تجربه و یا کادر درمان دارد.
ماسک‌های ذخیره‌کننده اکسیژن دو نوع دارد:
- ماسک استنشاق مجدد بخشی از هوای بازدم
با کمک این نوع ماسک با تجویز پزشک 6 تا 10 لیتر در هر دقیقه به مقدار 60 تا 80 درصد از غلطت اکسیژن در مخلوط گازی رسید. در صورت برگشت مقدار بسیار کمی هوای بازدم به داخل کیسه ذخیره‌کننده که غنی از اکسیژن بوده و حاوی مقدار کمی کربن دی‌اکسید می‌باشد، برای جلوگیری از تنفس زیاد هوای بازدمی باید جریان اکسیژن حداقل 6 لیتر در دقیقه باشد. اگر مقدار زیادی هوای بازدم زیادی داخل کیسه جمع شود موجب کاهش و افت درصد اکسیژن خواهد شد.
- ماسک بدون استنشاق مجدد هوای بازدمی
این نوع ماسک یک کیسه ذخیره‌کننده دارد که دارای یک دریچه یک طرفه است تا اجازه ورود هوای بازدمی را به داخل کیسه را نمی‌دهد. این ماسک برای بیمارانی نیاز به اکسیژن درمانی با غلطت بالا دارند مناسب بوده و اکسیژن به‌طور مداوم به ریه آنها منتقل می‌شود. ماسک استنشاق ذخیره‌کننده اکسیژن به گونه‌ای است که از ورود اکسیژن به چشم بیمار جلوگیری کرده و نیازمند به گیره بینی جداگانه نیست. این کیسه باید توسط کادر درمان و یا افراد با تجربه استفاده شود تا به صورت مداوم مورد مشاهده قرار گیرد، همچنین به کمک این نوع ماسک با تجویز پزشک 6 تا 15 لیتر در دقیقه می‌تواند به مقدار 95 تا 100 درصد به غلظت اکسیژن در مخلوط گازی می‌توان رسید.
برای اطلاعات و مطالب بیشتر می‌توانید به سایت مگ آرشیدا طب مراجعه کنید.