توانبخشی چیست؟
توانبخشی به‌عنوان "مجموعه‌ای از مداخلات طراحی شده برای بهینه‌سازی عملکرد و کاهش ناتوانی در افرادی که دارای شرایط جسمی مناسبی در تعامل با محیط نیستند " تعریف می‌شود. به زبان ساده، توانبخشی به کودک، بزرگسال یا سالمند کمک می‌کند که در فعالیت‌های روزمره تاحدامکان مستقل باشند. علاوه بر این مشارکت در آموزش، کار، تفریح و نقش‌های معنادار زندگی مانند مراقبت از خانواده را ممکن می‌سازد.
متخصصین این رشته با پرداختن به شرایط زیربنایی بیمار، برای بهبود عملکرد فرد در زندگی روزمره و حمایت از آن‌ها برای غلبه بر مشکلات اطراف عمل می‌کنند. هر فردی ممکن است، در مقطعی از زندگی خود به توانبخشی نیاز داشته باشد، برای مثال به دلیل آسیب، جراحی، بیماری یا به دلیل افزایش سن و کاهش توانمندی در حرکت.
عملکردهای توانبخشی
برخی از عملکردهای این حوزه عبارت‌اند از:
- تمریناتی برای بهبود گفتار، زبان و ارتباط فرد پس از آسیب مغزی.
- اصلاح محیط خانه سالمندان برای بهبود ایمنی و استقلال آن‌ها در خانه و کاهش خطر سقوط.
- آموزش ورزش و زندگی سالم به فرد مبتلا به بیماری قلبی.
- ساخت، نصب و آموزش استفاده از پروتز بعد از قطع عضو.
- تکنیک‌های موقعیت‌یابی و آتل‌بندی برای کمک به بهبود پوست، کاهش تورم و بازیابی حرکت پس از جراحی سوختگی.
- تجویز دارو به‌منظور کاهش انقباض عضلات برای کودک فلج مغزی.
- حمایت روانی از فرد مبتلا به افسردگی.
- آموزش استفاده از عصای سفید برای افراد کم‌بینا.
توانبخشی به‌شدت فردمحور است. به این معنی که مداخلات و رویکرد انتخاب شده برای هر فرد به اهداف و ترجیحات آن‌ها بستگی دارد. خدمات توانبخشی را می‌توان در بسیاری از اماکن مختلف، از بستری یا سرپایی بیمارستان تا کلینیک‌های خصوصی یا محیط‌های اجتماعی مانند خانه به فرد بیمار ارائه کرد.
نیروی کار توانبخشی متشکل از کارکنان بهداشتی مختلفی است. این افراد شامل فیزیوتراپیست‌ها، کار درمانگران، گفتار درمانگران، زبان درمانگران، ارتوپدیست‌ها، روان‌شناسان بالینی، پزشکان طب فیزیکی و پرستاران توانبخشی می‌شوند.
مزایای توانبخشی چیست؟
توانبخشی می‌تواند، تاثیر طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها (حاد یا مزمن) یا آسیب‌ها را کاهش دهد. همچنین می‌تواند، مکمل سایر مداخلات بهداشتی مانند مداخلات پزشکی و جراحی باشد و به دستیابی به بهترین نتیجه ممکن کمک کند. به‌عنوان مثال، توانبخشی در کاهش، مدیریت یا پیشگیری از عوارض مرتبط با بسیاری از بیماری‌ها مانند آسیب نخاعی، سکته مغزی و شکستگی موثر است.
توانبخشی با تجهیز افراد به استراتژی‌های خودمدیریتی، محصولات کمکی و دیگر موارد به کاهش اثرات ناتوان‌کننده بیماری‌های مزمن کمک می‌کند. از این بیماری‌ها می‌توان به بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان و دیابت اشاره کرد. توانبخشی یک سرمایه‌گذاری است که هم برای افراد و هم برای جامعه فایده دارد. توانبخشی هزینه‌های زیاد ناشی از بستری یا مدت اقامت در بیمارستان را کاهش می‌دهد و از پذیرش مجدد فرد نیز جلوگیری می‌کند.
توانبخشی همچنین افراد را قادر می‌سازد که در تحصیل و اشتغال سودمند شرکت کنند یا در خانه مستقل زندگی کنند. علاوه بر این نیاز به حمایت مالی یا مراقبتی اشخاص را به حداقل می‌رساند. توانبخشی بخش مهمی از پوشش سلامت همگانی است. در واقع یک استراتژی کلیدی برای دستیابی به هدف"تامین زندگی سالم و ارتقای رفاه برای همه در تمام سنین" محسوب می‌شود.
آیا ممکن است که توانبخشی عوارضی داشته باشد؟
برخی از افراد ممکن است که در دوره توانبخشی با مشکلاتی مواجه شوند. به عنوان مثال احتمال دارد، اشخاصی که به دنبال توانبخشی در اعتیاد هستند، در معرض این عوارض قرار بگیرند. برخی از آن‌ها مربوط به مسائل روان‌شناسی و بعضی دیگر مربوط به شرایط فیزیکی می‌شوند.
در این دوره‌ها معتادان با عوارضی مانند افسردگی، خشم، تعریق بیش از حد، بی‌خوابی و... مواجه خواهند شد. به‌طورکلی می‌توان گفت که هرکدام از این علائم خطر خاصی را برای بیماران ایجاد نمی‌کنند. اما اگر همه آن‌ها با هم در فردی رخ دهند، احتمال بروز مشکلات ذهنی افزایش پیدا می‌کند.
چگونگی مقابله با عوارض
گاهی اوقات امکان دارد که عوارض ناشی از توانبخشی تاثیرات مخربی را روی شخصیت فرد بگذارد. درصورتی‌که این مشکلات به‌موقع درمان نشوند، وضعیت اشخاص روزبه‌روز بدتر می‌شود. به همین منظور استفاده از راهکارهای مناسب می‌تواند تاثیر خوبی بر افراد بگذارد و شرایط آن‌ها را بهبود بخشد. در ادامه این مطلب برخی از این اقدامات ذکر شده‌اند:
-
صحبت‌کردن با دیگران
برای کاهش تاثیرات مخرب ناشی از توانبخشی صحبت کردن با دوستان یا مشاورین گزینه بسیار عالی محسوب می‌شود. این اقدام، افکار یا رفتار اشتباه بیماران را تغییر می‌دهد. در واقع صحبت کردن با آن‌هایی که شرایط مشترکی را تجربه می‌کنند، بسیار موثر عمل می‌کند. معمولا این افراد به کمک هم قادر هستند که از لحظات سخت عبور کنند.
-
توجه به سلامتی
هر چه‌قدر که فرد از نظر ذهنی، روحی یا بدنی قوی‌تر یا سالم‌تر باشد، کمتر در معرض خطرات ناشی از این فرایند قرار می‌گیرد. در همین راستا نیز انجام تمرین‌های مختلف و داشتن برنامه‌های غذایی سالم توصیه می‌شود. در غیر این صورت نه‌تنها فرد با مشکلات ذهنی مواجه می‌شود، بلکه از لحاظ بدنی نیز روزبه‌روز ضعیف‌تر خواهد شد.
توانبخشی در مواقع اضطراری
خطرات طبیعی مانند زلزله یا شیوع بیماری و خطرات ناشی از انسان از جمله درگیری با تروریسم یا حوادث صنعتی نیاز به توانبخشی را ایجاد می‌کنند. این وقایع به طور هم‌زمان خدمات موجود را مختل می‌کنند و بیشترین تاثیر را بر آسیب‌پذیرترین جمعیت‌ها و ضعیف‌ترین سیستم‌های بهداشتی دارند. نقش مهم توانبخشی در مواقع اضطراری در دستورالعمل‌های بالینی و بشردوستانه به رسمیت شناخته شده است.
اما به‌ندرت به‌عنوان بخشی از آمادگی سیستم سلامت و واکنش اولیه در نظر گرفته می‌شود. نتیجه این است که محدودیت‌های موجود در خدمات توانبخشی بزرگ‌تر و ارائه خدمات بهداشتی کمتر خواهند شد. همچنین افرادی که مستقیماً تحت تاثیر قرار می‌گیرند، در معرض خطر افزایش آسیب و ناتوانی هستند. برای اطلاعات بیشتر در زمینة تجهیزاتی مانند ویلچر و امکانات توانبخشی به وب‌سایت ما مراجعه نمایید.